Хөдөлгүүрт холбогдох үндсэн нэр томъёо

Хөдөлгүүрт холбогдох үндсэн нэр томъёо

Цилиндринй диаметр нь нүхний тойргийн хамгийн урт зай болон поршенгийн багтаажийг харуулдаг бөгөөд үхлийн дээд цэгээс доод цэг хүртэл шилжих цилиндрийн шилжилтийг такт гэж нэрлэдэг. Өмнөх үеийн хөдөлгүүрүүдийн такт нь цилиндрийн диаметрийн хэмжээнээс илүү байсан. Шилжих зай багассанаар  үүнд зарцуулагдах чадлын хэмжээ буурч, холхивч дээрх инерцийн болон төвөөх зугтаах хүч багассанаар одоо үед тактын хэмжээ цилиндрийн диаметрээс бага хөдөлгүүрүүдийг ашигладаг болсон.

Зураг 1. Цилиндрийн диаметр болон поршенгийн шилжилт

Зургийн эс үүсвэр: www.waybuilder.net

Поршенгийн багтаамж

Поршень доод үхлийн цэгээс дээд үхлийн цэг хүртэл шилжихэд энэ хооронд үүссэн зайг хэлдэг.

Цилиндрийн диаметр – D

Цилиндрийн шилжих урт  - L

Цилиндрийн багтаамжийг дараах байдлаар илэрхийлдэг

V =  x

Жишээлбэл

4 цилиндртэй хөдөлгүүрийн цилиндрийн диаметр 10см, цилиндрийн шилжих урт 8см гэвэл поршенгийн багтаамж

V =

Шахалтын харьцаа

Хэр хэмжээний агаар / агаар түлшний холимог цилиндр дотор шахагдаж байгааг харьцуулсан хэмжээ юм. Поршенгийн шахалтийн дээд хэсгийг чөлөөт зай гэж нэрлэдэг.

Шахалтын харьцаа нь хөдөлгүүрийн ажлын гүйцэтгэлийн факторуудын нэг үзүүлэлт юм.

Шахалтын харьцааг ихсэхэд хөдөлгүүрийн чадал шууд хамаарлаар өсдөг бөгөөд бусад хүчин зүйлс хэвээр үлддэг.

 Хөдөлгүүрийн чадал

Чадал бол ямар ажил гүйцэтгэснийг харуулах үзүүлэлт юм. Хөдөлгүүр ямар хэмжээний хүч гаргахыг морины хүчээр жишиг болгож авдаг бөгөөд нэг морины хүч минутанд нь 4500кг*м хүч гаргах боломжтойг харуулдаг.

Хөдөлгүүрийн чадлыг дараах нөхцөлүүд дээр хэмжсэн байдаг.

Нэрлэгдсэн чадал

Хөдөлгүүрийн маховик дээр хэмжигдсэн бөгөөд шатах камер дотор хөдөлгүүрийн үүсгэж байгаа чадлаас үргэлж бага байдаг.

Нэрлэгдсэн чадлыг доорхи байдлаар илэрхийлдэг.

P – ашигтай даралт, kg/ 

L - цилиндрийн шилжих урт, m

A – цилиндрийн талбай,  

N – минутан дахь чадлын тактын тоо 4 такттай хөдөлгүүрт N=rpm/2, 2 такттай хөдөлгүүрт N=rpm байна.

Алгуур чадал

Динамометрээр тахир гол дээр хэмжигдсэн чадал юм.

Америкийн инженерүүдийн холбооноос тооцсон чадал

Нэг төрлийн хөдөлгүүрийн чадлыг харьцуулах болон тэдний ялгаруулж байгаа утаанд татвар оногдуулах зорилгоор Америкийн инженерийн холбооноос гаргасан чадал бөгөөд дараах байдалтай илэрхийлэгддэг.

D – цилиндрийн диаметр, инчээр

N  - цилиндрийн тоо

HP=

Ременээс үүсэх чадал

Тракторын хөдөлгүүрийн кардан голоос эргэлт авч байгаа ремений төгсгөл дээр хэмжсэн чадал

Тракторын хутганы ир дээр хэмжсэн чадал

Тракторын ажлын хэсэг дээр хэмжсэн чадал бөгөөд бүрэн ачаалал өгөхөд гаргах чадал юм.  

Хамгийн их чадал

Хөдөлгүүрийн чадлыг багасгах ямар нэг тоноглол суурилуулаагүй үед тахир гол дээр хэмжсэн чадал юм. Энэ бол хэрэглээнд ашигтай чадал биш юм.

Дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн хөгжлийн түүх

Дотоод шаталтат хөдөлгүүрийн хөгжлийн түүх

Дотоод шаталтын хөдөлгүүрийн ажиллах зарчим нь химийн болон дулааны энергийг ашиглаж (шаталтаас үүсэх) механик энерги болгон хувиргаж тахир голыг эргүүлсэнээр ажилладаг. 

Хөдөлгүүрийн дотор талд байгаа цилиндрүүд урагш болон хойш хөдөлгөөнд орж шилжих хөдөлгөөн хийдэг. Дотоод шаталтат хөдөлгүүр нь 1800 оны сүүлээр суурь нь тавигдсан байдаг.  

Үүнтэй холбоотойгоор  дараах гол нээлтүүдийг хийжээ 

-           Газрын тос 1859 oнд нээгдсэн

-           Резин хийн дугуй 1888 онд Dunlap нэртэй дугуй зохион бүтээгдсэн

1893 онд зохион бүтээгдсэн нээлттэй хавхлагтай цилинд дотор агаарын даралт үүсгэж дотор нь нунтаг хийснээр шаталж үүсэж ажилладаг хөдөлгүүрийг ашигладаг байлаа. / Доорхи холбоосоор орж харна уу /   

Энэ хөдөлгүүрийн хөргөх зарчим нь цилиндрийн хавхлаг хаагдсанаар халуун хийг хөргөдөг байлаа. 

Поршенгийн ажиллагааны үед агааргүй орчин үүсгэх зарчимаар ажилладаг байлаа

Сонирхуулахад 6 морины хүчтэй , АҮК 5%  хөдөлгүүрийг 1860 онд Ленор нэртэйгээр 100 ширхэг зохион бүтээж байжээ

1867 онд Otto болон Ленор нар хамтарч АҮК 11% болтол сайжруулж 1000 ширхэгийг үйлдвэрлэжээ

  
1876 онд Оттогийн дотоор шаталтат хөдөлгүүрийн 4 тактын ажиллах зарчим бие болжээ

Дизель хөдөлгүүр 1892 онд бие болсон байна

Ашиглалтын онцлог, зориулалтаас хамаараад олон төрлийн хөдөлгүүр ашиглагдаж ирсэн бөгөөд одоо үед хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг нь Otto - гийн 4 тактын дотоод шаталтат хөдөлгүүр юм.

Хөдөлгүүр загвар

-           Очоор болон шахалтаас оч үүсгэх замаар тэсэрдэг.

-           ДШХ нь 4 тактын болон 2 тактай

-           ДШХ клапаны ангилаллаар Толгой дээрээ клапантай буюу I

-           Блокон дотроо клапантай буюу L

-           F – төрлийн байна

 Цилиндрийн байрлалаараа

- Нэг цилиндртэй

- Нэг цуваанд

- V цилиндртэй хөдөлгүүр – энэ хөдөлгүүр машинд түгээмэл ашиглагддаг

- Эсрэг цилиндртэй – хавтгай хэлбэрийн хөдөлгүүр

- W – Хэлбэрийн хөдөлгүүр

- Эсрэг поршентой хөдөлгүүр

- Радиал хэлбэрийн хөдөлгүүр

 Агаар оруулах ангиллаар

- Агаарыг өөрөө сорьж оруулдаг

- Агаарыг шахах

- Өөрөө хий үүсгэдэг

- Тахир голын шахалтаар агаар оруулдаг.       

         

Түлш өгөлтийн төрлөөр

-           Карвюратортай 

-           Олон сувагтай нүхээр түлш цацдаг

-           Түлш өгөлтийг хаазаар тохируулдаг 

http://www-old.me.gatech.edu/energy/ICEngines/2_EngineBasics.pdf 

  4 - Тактын хөдөлгүүрийн ажиллах зарчим

Гаргах такт – поршень доош шилжихэд түлш болон агаарын холимог оруулах клапанаар орох үе

  

Шахах такт – оруулах клапан хаагдаж поршень цилиндрийн ханын дагуу шилжиж түлш агаарын холимогийг шахаж эхлэх үе, поршень шахалтынхаа дээд цэгт хүрэхээс өмнө очлуур авалцаж түлш агаарын холимогийг шатаадаг.  Поршенийн шилжилтийн хамгийн дээд түвшинг үхлийн дээд цэг гэдэг. 

Шаталтын такт – түлш болон агаарын холимогийн шаталтаас үүссэн даралтын хүчнээс болж поршень доош шилжих үе, хөдөлгүүрийн чадал энэ тактын үед үүсдэг.  

 

Гаргах такт –гаргах клапан нээгдэх бөгөөд поршень шаталтын холимогоос үүссэн хорт утааг шахаж гаргах үе, энэ тактын дээд цэг дээр гаргах клапан хаагддаг

 

 

 Definition & Images Citation from : http://www.gillcontrols.com